Anh em ở trong "ngành" một thời gian chắc cũng đã biết thị trường tiền điện tử biến động cực mạnh bởi giá coin bị ảnh hưởng sâu sắc bởi lực mua/bán. Vì vậy, stablecoin nổi lên như một trong những phát minh khá sáng tạo để giải quyết vấn đề này. Trong số các loại stablecoin (anh em có thể tham khảo tại đây) thì stablecoin thuật toán được “ca ngợi” là cực ổn định và phi tập trung. Vậy liệu chúng có thực sự như lời đồn? Loại stablecoin này đem lại những lợi ích gì? Hãy cùng Coinx3 phân tích nhé!

1. Stablecoin thuật toán là gì?

Stablecoin là loại tiền điện tử được thiết kế để giữ một giá trị nhất định sau khi giá được neo vào một loại tài sản khác, thường là tiền tệ fiat như đô la Mỹ. Bởi vì stablecoin được cố định ở một giá trị kỳ vọng và có tính ổn định, vì vậy mà các nhà đầu tư hoặc trader thường sử dụng chúng như một loại tài sản trú ẩn để bảo vệ bản thân trước sự biến động giá thị trường.

Phần lớn các stablecoin được chốt giá bằng cách sử dụng một số loại cơ chế ký quỹ. Hầu hết các loại stablecoin lớn, chẳng hạn như USDC và USDT, được thế chấp bằng tài sản off-chain như USD và cất giữ trong một tổ chức tập trung như ngân hàng.

Các stablecoin thuật toán (Algorithmic stablecoin) thì khác, chúng không có tài sản thế chấp để neo giá. Thay vào đó, nhà phát hành sử dụng các thuật toán được tối ưu hóa để khuyến khích hành vi của người tham gia thị trường hoặc để kiểm soát nguồn cung lưu hành, giúp giá của stablecoin, về lý thuyết, ổn định xung quanh chốt, tương tự như chính sách quản lý tiền tệ của các ngân hàng trung ương.

Nói cách khác, đây là loại stablecoin có sự ổn định dựa trên cơ chế co giãn cung cầu. Chúng đặc biệt ở chỗ không được bảo chứng bởi bất kỳ tài sản nào mà sẽ sử dụng thuật toán máy tính để giữ cho giá không dao động quá nhiều. Đáng nói, đã từng có rất nhiều stablecoin thuật toán bị trượt giá, thậm chí là biến mất hoàn toàn. Tuy nhiên, với việc các đồng stablecoin như USDT, FRAX đã duy trì được sự ổn định, đồng thời ngày một trở nên phổ biến hơn (tổng cung tăng nhiều lần), rất nhiều người tin rằng Algorithmic stablecoin có thể thay thế được các stablecoin truyền thống.

2. Phương thức hoạt động của stablecoin thuật toán

Những người tạo ra stablecoin đã sử dụng hằng ha sa số các cơ chế để giúp đồng coin ổn định với giá chốt. Các mã nguồn stablecoin thuật toán thường được công khai trên blockchain để mọi người theo dõi. Dưới đây là các mô hình stablecoin phi tập trung phổ biến nhất:

Rebase algorithmic stablecoin 

Cơ chế Rebase sẽ thao túng nguồn cung để giữ giá neo. Trong đó, giao thức sẽ mint thêm hoặc đốt bỏ coin khỏi cung lưu thông. Nếu giá của một stablecoin thuật toán được chốt ở mức 1 USD, nhưng stablecoin lại lên giá, thì thuật toán sẽ tự động bơm thêm coin vào nguồn cung để giá trị quay đầu. Còn nếu giá giảm xuống dưới 1 USD, nó sẽ cắt nguồn cung để đưa giá tăng trở lại.

Seigniorage algorithmic stablecoin

Cơ chế Seigniorage sử dụng hệ thống multi-coin. Nghĩa là stablecoin sẽ được thiết kế ổn định ở một mức giá, song song với đó sẽ có một loại coin khác được sinh ra để duy trì tính ổn định đó. Mô hình Seigniorage thường sử dụng kết hợp hai quá trình mint, đốt và cơ chế biến động giá của thị trường để kích thích người dùng tham gia giao dịch các đồng coin khác để đẩy giá stablecoin về đúng tỉ lệ neo.

Fractional algorithmic stablecoin

Đây là loại stablecoin khá phổ biến trong thời gian gần đây. Nó mang một nửa ưu điểm của Seigniorage và một nửa từ loại stablecoin có thế chấp. Trong đó, loại stablecoin này duy trì tỉ giá bằng cách kết hợp những lợi ích tốt nhất của một stablecoin thuần túy.

3. Stablecoin thuật toán cần những yếu tố nào để ổn định

Dưới đây là một số yếu tố quan trọng mà anh em nên tính đến để xác định hiệu quả của một stablecoin thuật toán.

Quản trị

Nhiều stablecoin thuật toán được cho là có cấu trúc giống DAO. Tuy nhiên, chỉ một số loại có một cộng đồng tích cực sẵn sàng chịu trách nhiệm phê duyệt các đề xuất cải tiến một cách nhất quán. Điều quan trọng là phải đảm bảo stablecoin được phân phối công bằng và cung cấp các đặc quyền quản trị đầy đủ cho tất cả các bên liên quan.

Incentives

Anh em có thể thấy rằng một số stablecoin thuật toán đã đưa ra một số ưu đãi cho người dùng qua các lựa chọn đầu tư thay thế như voucher để loại bỏ hoặc thêm nguồn cung để phù hợp với lượng cầu. Do đó, incentive được coi là một trong những khía cạnh khó khăn nhất trong việc xác định hiệu quả của các stablecoin.

Token được sử dụng rộng rãi

Đây cũng được coi là một yếu tố quan trọng trong việc xác định đâu là loại stablecoin thuật toán ổn định nhất. Đa số các stablecoin chỉ được chấp nhận bởi một số lượng nhỏ hoặc trong một giới hạn cụ thể của các dự án DeFi. Các nhà tạo lập thị trường tự động sẽ bị loại bỏ khỏi quá trình này, dẫn đến những hạn chế đối với sự ổn định vì thanh khoản kém.

Sự chính xác

Các stablecoin thuật toán gặp khó khăn đáng kể trong việc duy trì chốt vì một số lý do phức tạp. Stablecoin sẽ rơi vào “vòng lặp chết” nếu các nhà phát hành không thể đưa ra giải pháp để vớt vát lại (như trường hợp của UST sẽ đề cập ở bên dưới).

4. Rủi ro của stablecoin thuật toán

Hack: Các hợp đồng Oracle hoặc smart contract chịu trách nhiệm cung cấp dữ liệu giá liên quan đến stablecoin thuật toán. Sau đó, thuật toán sẽ đảm bảo việc điều chỉnh nguồn cung dựa trên nguồn dữ liệu về giá cả. Tuy nhiên, nếu bị tấn công, tỷ lệ hệ thống sụp đổ là rất cao.

Mất chốt: Việc mất giá neo là tình huống tồi tệ nhất đối với bất kỳ loại stablecoin nào bởi chúng gần như phụ thuộc vào niềm tin của thị trường. Nếu không có sự tin tưởng từ phía thị trường, các token hoặc coin sẽ dần trở nên vô giá trị.

Backer: Stablecoin thuật toán được hỗ trợ bởi cộng đồng ủng hộ nó và các thuật toán máy tính, đây là hai yếu tố chủ quan và không thể đảm bảo được sự ổn định như tài sản vật lý. Nếu một ngày hệ sinh thái suy yếu, người tham gia chuyển sang hệ khác khiến nguồn cung tăng/giảm đột ngột thì điều gì sẽ xảy ra với stablecoin thuật toán?

Hay mới đây nhất, UST của Terra chính là minh chứng rõ nét nhất cho sự sụp đổ của stablecoin thuật toán. UST từng một thời “làm mưa làm gió” giờ đã mất chốt, đồng thời gây ra sự mất cân bằng khiến mạng lưới Terra sụp đổ. Lý giải cho việc này, phải kể đến mối quan hệ không bền vững giữa UST và LUNA và một nhân tố quan trọng không kém là mô hình hoạt động của Anchor Protocol. 

Nói về cơ chế stablecoin, UST được mint với giá 1 USD qua việc đốt LUNA và UST cũng có thể được đốt để chuyển đổi trở lại LUNA với giá 1 USD bất cứ khi nào. Về Anchor, do có APY lên tới 18-20%, mô hình này đã giúp nhu cầu của UST tăng trưởng mạnh mẽ, có lợi cho hệ Terra. Tuy nhiên một khi có sự kiện tồi tệ xảy ra hoặc đơn thuần là Anchor giảm lãi suất tiền gửi để cân đối lại lợi nhuận chi phí thì có thể sẽ kích hoạt làn sóng rút UST hàng loạt khỏi nền tảng, từ đó khiến UST mất chốt. Qua trường hợp này, có thể thấy, để tồn tại được thì các stablecoin thuật toán cần phải có mô hình peg chặt chẽ, cũng như có độ ứng dụng cao trong tương lai.

5. Một số stablecoin thuật toán nổi bật hiện nay

  • FRAX - Hệ thống stablecoin theo thuật toán phân đoạn đầu tiên. Giao thức Frax được thiết kế hệ thống 2 token: FRAX và FXS. Hệ thống 2 token cho phép FRAX được hỗ trợ bởi cả tài sản thế chấp và thuật toán (cơ chế đốt và mua lại FXS).
  • Ampleforth (AMPL) - Một trong những stablecoin thuật toán đầu tiên được gắn với tỷ giá đồng đô vào năm 2019.
  • Basis Cash (BAC) - Sử dụng hệ thống lưu trữ 3 token, stablecoin Basis Cash (BAC) duy trì tỷ giá 1 USD thông qua việc sử dụng cổ phiếu và trái phiếu.
  • USDD - Một stablecoin phi tập trung dựa trên hệ sinh thái Tron ra mắt vào tháng 5/2022 và sáng lập bởi Justin Sun.
  • UXD - Một stablecoin thuật toán được hỗ trợ 100% bởi Delta Neutral trên mạng blockchain Solana.
  • UST - Stablecoin có khả năng mở rộng và mang lại lợi nhuận cao cho nhà đầu tư với giá trị duy trì ổn định theo tỉ lệ 1:1 với đồng đô la Mỹ.

6. Tương lai của stablecoin thuật toán

Về mặt lý thuyết thì các stablecoin có nhiều lợi ích nhưng tới thời điểm hiện tại thì chưa có một stablecoin thuật toán nào đạt được mức giá chốt cố định và ổn định. Các stablecoin đang là mối lo ngại với các chính phủ trên thế giới khi chúng đang đe dọa sự ổn định của các đồng tiền fiat truyền thống, đồng thời chúng thường chứa đựng nhiều rủi ro như dễ dàng rửa tiền hay chống lại các lệnh trừng phạt giữa các quốc gia nhằm cấm vận kinh tế. 

Bên cạnh đó, sau cú sốc UST, một số chuyên gia cũng cho rằng nếu UST mà sụp đổ thì stablecoin thuật toán cũng ‘cùng đường’. Theo báo cáo từ Wake Forest Law Review, sự ra đời của stablecoin đã được định sẵn sẽ gặp thất bại bởi dạng stablecoin này cần mức hỗ trợ lớn từ người mua để có thể duy trì tính ổn định và đặc biệt cần sự khuyến khích từ thị trường để đạt mức chênh lệch giá cân bằng.

7. Kết luận

Một stablecoin muốn tồn tại lâu dài cần phải có sự ổn định nhất định để có thể thu hút nhu cầu sử dụng thông thường. Muốn đạt được điều này, các Algorithmic stablecoin phải đạt được mức vốn hoá đủ lớn (1 - 10 tỷ USD) để có đủ thanh khoản tránh khỏi sự biến động về giá. Chính vì thế, nếu một dự án stablecoin thuật toán được ít người (hoặc không ai) sử dụng sẽ trở thành một dự án chết. Đây cũng là vấn đề đau đầu đối với các nhà phát hành stablecoin thuật toán ở thời điểm hiện tại. 

Thị trường tiền điện tử đã phải sống trong áp lực trong suốt tuần qua khi các nhà đầu tư đau đầu tìm cách cắt lỗ, nhiều người mất cả tài sản ngoài đời thực khiến tâm lý tiêu cực bao trùm khắp mọi nơi. Điều này đã thúc đẩy các nhà cầm quyền (gần đây nhất là từ phía Mỹ và Anh) phải đưa ra những bộ luật cụ thể hướng tới sự phát triển bền vững của thị trường tài chính nói chung và stablecoin nói riêng trong tương lai.

Trên đây là những thông tin cơ bản dành cho anh em mới tham gia và bước đầu tìm hiểu về stablecoin thuật toán. Thông qua bài viết này, chắc hẳn anh em đã hiểu được chúng là gì rồi đúng không? Hãy cùng theo dõi chúng mình qua Fanpage coinx3 để cập nhật thông tin mới về dự án trong tương lai nhé!

Theo 101blockchains và Allinstation